Reâuggjieʹllem õhttsa vuâkkõõzz

Reâuggjieʹllem õhttsa vuâkkõõzz (pdf)

Tääʹrǩest, lie-a tuâjjsuåppmõžstad

Tuâjjsuåppmõõžžâst meärtõõlât, mââi määinaivuiʹm reâuǥat. Tõt lij juriidlânji čõõnni ij-ǥa tõʹst suåppum vueiʹt muʹtted leʹbe puʹrǧǧeed õõutpeällsânji. Jõs ouddmiârkkân tuâjai jäʹrjstõõllmõõžžin leʹbe päʹlǩǩmäʹhssmest puätt risttreiddvueʹǩǩ, vuõssmõsân ǩiõččât, mâid leät õõutâst suåppâm.

Tueʹjjed pâi tuâjjsuåppmõõžž ǩeerjliʹžžen. Njäälmlaž lij še čõõnni, leâša tõn tuõđštummuš lij väʹǯǯlab. Jõs jiõk fiʹtte tuâjjsuåppmõõžžâst koon-ne pääiʹǩ, kõõjj, mâid tõt miârkkšââvv. Vuäitak še raukkâd suåppmõõžž meâldad da čuäʹjted tõn håʹt-i tuu puärrsid leʹbe tuâjjpääiʹǩ oskkumooumže.

Muuʹšt seʹlvvted aaʹššid ouddâl ko vuâllaǩeeʹrjtak, ko tõn mâŋŋa siiskõõzz lij väʹǯǯel muʹtted.

Määŋg tuõjju õhttneei ääʹšš vuâđđâʹvve suåppma

Määŋg reâuggjieʹllem õhttsaž vuâkkõõzz lie suåppum juʹn ouddǩiõʹtte ouddmiârkkân lääʹjjest leʹbe tuâjjmäinnsuåppmõõžžâst.

Tuâjjuʹvddi âlgg jääʹǩǩted tõid. Jõs ääʹššest lij pannčiõlǥâsvuõtt, kõõjj tuâjjuʹvddjest, oskkumoummust leʹbe ämmatleettast, lij-a tuu tuâjjpäiʹǩǩ õõlǥtum jääʹǩǩted koon-ne sueʹrj suåppmõõžž da mäʹhtt äʹšš mâânn tõn mieʹldd. Nuʹtt 80 % tuâjjlain lie koon-ne tuâjjmäinnsuåppmõõžž seʹst.

Lääʹǩǩ oudd takainalla miniimtääʹzz, koon puk tuâjjuʹvddi âʹlǧǧe jääʹǩǩted.

Tuâjjmäinnsuåppmõš kuâskk tiõttum sueʹrj tuâjjuʹvddjid. Toʹben puätt ouddmiârkkân miniimpäʹlǩǩ da määŋg ääʹššest leät tuâjjla ǩiõččâmkuuʹlmest suåppâm pueʹrben ko lääʹjjest (ǩiõčč seeid 27). Tuâjjmäinnsuåppmõš lij ämmatleett da tuâjjuʹvddileett saǥstõõllâmpuäđõs.

Tuâjjsuåppmõš lij tuu da tuâjjuʹvddjad kõskksaž suåppmõš tõʹst, mââi määinaivuiʹm da mäʹhtt tuejjääk tuâj, leâša tõn miniim-määin meäʹrtâʹvve lääʹjj da tuâjjmäinnsuåppmõõžži mieʹldd. Vuäitak suåppâd pâi pueʹrben ko mâid lääʹǩǩ da tuâjjmäinnsuåppmõš meäʹrte, leâša hueʹnben ij vueiʹt suåppâd.

Tuâjjäiʹǧǧ da päʹlǩǩ

Meäʹrmeâldlaž tuâjjäiʹǧǧ lij lääʹjj mieʹldd jäänmõsân 8 čiâssâd peeiʹvest da 40 čiâssâd neäʹttlest. Täʹst pâʹjjel mõõnni lij pâiʹltuâjj. Tuâjjmäinnsuåppmõõžžâst leät vuäittam suåppâd vuäʹnkab tuâjjääiʹjest. Ton õõlǥak vuäǯǯad tuâjjvuârrloǥstõõǥǥ uuʹccmõsân neäʹttel ouddâl liʹstte mieʹrǩǩuum vuõssmõs vuâr aalǥ. Ko listt lij õlmstõttum, tõn ij vueiʹt õõutpeällsânji teänab muʹtted.

Jõs tuu tuâjjvuârr lij pâʹjjel 6 čiâss, tuʹnne kooll takainalla uuʹccmõsân čiâsspeäʹl kokksaž poorrâmkõhtt. Poorrâmkõhtt puätt lääʹjjest da lij pääʹlǩteʹmes äiʹǧǧ, jõs tuâjjmäinnsuåppmõõžžâst ij leäkku nuuʹbbnalla suåppum. Tuʹnne vuäiʹtte kuullâd še ns. kaaʹffkõõut, kook lie tuâjjäiʹǧǧ. Tõin leät täujja suåppâm tuâjjmäinnsuåppmõõžžin.

Jõs tuâjjvuâr lie neäʹttel-looppi leʹbe jeäʹǩǩääi, tõin määuʹset takainalla lõõʹzzid. Lääʹǩǩ mieʹrrad pâʹsspeiʹvvkoʹrvvõõzz da pâiʹltuâjjkoʹrvvõõzzid, leâša tuâjjmäinnsuåppmõš meäʹrat päʹlǩǩaaʹššin šuurmõs vueʹzz, mâʹte sueʹvetlââʹzz da inntuâjjlââʹzz. Tääʹrǩest päʹlǩǩlasklmest, što lââʹzz lie mahssum tuʹnne vuõiʹǧǧest.

Ouddmiârkk tõʹst, mâid tuâjjmäinnsuåppmõš da lääʹjjšiõttummuš täʹǩǩee tuu pälkka maatkčem-, poorrâmpäiʹǩǩ- da âsttäiʹǧǧkääzzkõõzzi tåimmsueʹrjest eeʹjj 2022.

Panntiõrvvsen vuâŋat

Panntiõrvvsen reâuggmõš lij vaarlaž tuʹnne, tuâjjtaaurõõžžid da tuâjjstaanvuõʹtte, da tõn diõtt jeäʹl mõõn panntiõrvvsen tuõjju.

Ko mõõnak ođđ tuâjjpäikka, seʹlvvet, mäʹhtt ouddooumaž haaʹlad, što iʹlmmtak, jõs puâccjak. Seʹlvvet še, måkam tuâjjtiõrvâsvuõtthuâll tuâjjpäiʹǩstad lij. Juõʹǩǩ tuâjjlaž lij vuõiggõttum tuâjjtiõrvâsvuõʹtte.

Puõʒʒâlmääiʹj tuâjjčiâssid ij taarbâž tuejjeed mâʹŋŋlest. Tuʹst lij vuõiggâdvuõtt vuäǯǯad pääʹlǩ puâccjempeeiʹv mâŋŋa pueʹtti ååuʹc arggpeeiʹvest. Jõs leäk leämmaž tuâjast uuʹccmõsân määnpââʹj, vuäǯǯak tiudd pääʹlǩ. Jõs leäk leämmaž tuâjast vuâlla määnpââʹj, vuäǯǯak peäʹl takai päʹlǩstad. Takainalla tuâjjmäinnsuåppmõõžžâst leät suåppâm pueʹrben. Teʹl vuäǯǯak tiudd pääʹlǩ jäänab ko ååuʹc peeiʹvest. Jõs puõʒʒak pâʹjjel 10 peiʹvved, Kela mähss tuʹnne puõʒʒâlmpeiʹvvtieʹǧǧ.

Mäʹhtt reâuggkõskk poott leʹbe tõn loopptet?

Ǩiččlõddâmääiʹj kuäbbaž täättas vuäitt puʹrǧǧeed tuâjjsuåppmõõžž luõvâs ceäʹlǩǩemääiʹjtää. Tõn mâŋŋa nuʹtt tuâjjlaž ko še tuâjjuʹvddi âʹlǧǧe jääʹǩǩted luõvâs ceäʹlǩǩemääiʹj. Jõs suåppmõš lij mieʹrräiggsaž, tõn ij vueiʹt õõutpeällsânji ceäʹlǩǩed luõvâs.

Ǩiččlõddâmäiʹǧǧ vuäitt leeʹd jäänmõsân eeʹǩǩpieʹll leʹbe vuâlla eeʹjj piʹštti mieʹrräiggsaž reâuggkõõskâst jäänmõsân pieʹll reâuggkõõsk pešttmõõžžâst. Tuâjjmäinnsuåppmõõžžin leät vuäittam suåppâd še vuäʹnkab ǩiččlõddâmääiʹjest.

Tuâjjlaž ij taarbâž määin čåuddõõttmõʹšše, leâša tuâjjuʹvddjest feʹrttai leeʹd vuâđđ. Luõvâs ceälkkmõõžž mäinnan vuäitt leeʹd:

Muuʹšt, što tuʹst lij vuõiggâdvuõtt väʹldded tuärjjoummu mieʹldd, jõs tuâjjuʹvddi haaʹlad uʹvdded tuʹnne vaartõõzz leʹbe luõvâs ceäʹlǩǩemiʹlmmtõõzz. Tuärjjooumaž vuäitt leeʹd håʹt-i reâuggsuõjjlemåskkooumaž. Tuâj jie puuđ tâʹlles luõvâs ceälkkmõõžž leʹbe čåuddõõttmõõžž mâŋŋa, peʹce kuhttu vueʹjjest puätt vuõššân čåuddõõttâmäiʹǧǧ, koon ääiʹj reâuggmõš juätkkai takainalla.

Jõs pääʒʒak reâuǥteʹmmen, muuʹšt iʹlmmtõõttâd TJ-konttra da ooccâd reâuǥteʹmesvuõttkoʹrvvõõzz. Jõs čåuddõõđak jiõčč ââʹnteei määintää da pääʒʒak reâuǥteʹmmen, jiõk vuäǯǯ tâʹlles reâuǥteʹmesvuõttkoʹrvvõõzz, peʹce kareeʹns.

Työelämänpelisäännöt.fi

Reâuggjieʹllma õhttne jiânnai jeeʹresnallšem lääʹjj, šiõttõõzz da toiʹmmjemnääʹl. Juʹn-a ton toobdak jiijjad vuõiggâdvuõđid da õõlǥtemvuõđid? Taʹrjjeep tuu veäkka www.työelämänpelisäännöt.fi-kääzzkõõzz, koon veiddsõs teâttsiiskõõzzâst vaʹsttad reâuggjieʹllem lääʹjjšiõttummuž di aarǥ puârast tobddi Suomen Ammattiliittojen Keskusjärjestö SAK.